Erneüwerung der Statt Ruffach Zins Anno Dmi. 1554 beschehen. A.M.R. A / AA 9
De quoi s’agit-il ?
Erneüwerung der Statt Ruffach Zins , c’est-à dire renouvellement du livre censier de la ville de Rouffach.
Nous disposons aux archives municipales de Rouffach d’un livre censier de la ville de Rouffach de 1492 à 1520. Il nous est impossible aujourd’hui de dire s’il y a eu entre 1520 et 1554, date du présent document, une autre copie, mise à jour : ces livres sont d’utilisation fréquente, avec de nombreuses corrections, surcharges, ratures correspondant à des mises à jour régulières nécessaires après des décès, ventes, rachats, etc. Il est donc nécessaire, au bout d’un certain temps, comme cela se fait également pour les obituaires, de « remettre au propre », de recommencer un nouveau livre qui recopie l’ancien mais en tenant compte des modifications intervenues entretemps. Et cela se fait de manière officielle, en présence du Schultheiss Diebolt WOLFART, de deux représentants du conseil mandatés par le Magistrat, et de la plupart des Zinsleuthen, directement concernés.
Quel peut être l’intérêt pour un historien, de déchiffrer, transcrire, traduire, analyser et commenter un tel document qui, finalement, ressemble à un banal document comptable, plutôt peu engageant. L’intérêt pourtant est considérable, c’est avec ce type de document qu’on écrit l’histoire et qu’on peut pénétrer dans l’intimité de la vie quotidienne du Rouffach ancien.
Voyons un peu ce que, au-delà des chiffres, nous apprend ce document :
0.1. Patronymes
D’abord le document relève un certain nombre de patronymes d'habitants de Rouffach de l’année 1554, avec parfois l’indication de leur profession :
ACHTJAR Hans, ACKHERMEISTER Wolf, BECK Blesin…etc. avec parfois un signe distinctif comme pour ANTHONI Claus pour qui le greffier a jugé nécessaire de préciser "der Walch", le welche!
0.2. Professions et offices
Kilchherr : Materne BERLER, curé de Gueberschwihr (celui de la Chronique et de la rue Materne BERLER!)
Weber : BEYER Augustin et GERBER Peter tisserands
Haffner : CLEE Diebolt et SUMERYSENN Hans, potiers
Schultheiss: CUNTZ Anthon le prévôt
Schmid: FREYISEN et RITTERYSEN Jerg, forgerons
Kürsner: GRIMM Claus pelletier
Müller: Hanns meunier du moulin de la Lauch
Schlosser : HERDT Andres, serrurier
Sattler : HUNOLD Hans, le sellier
Schneider: KÜFFER Jacob et RYHER Steffan, tailleurs d'habits
Küffer: LANG Diebolt tonnelier à Westhalten
Caplon: MEDER Anton chapelain à la chapellenie Sainte Catherine
Scherer : MEYERHOFFER Claus, barbier
Winsticher : SCHÜLER Hans (dont on précise que c’est un Welch), le gourmet juré
Kremer : STRITTFELDER Hans commerçant, boutiquier
Goldschmidt : VISCHLIN Gervasus, l’orfèvre
Steinmetz : WASER Jacob le tailleur de pierres
Beck : ODENWEILER Conrad le boulanger
Nonnenmacher : ZIMMERMANN Symon, castreur de porcs
0.3. Nom des rues et des fossés
- Bergers Gesslin
- Dorfgraben
- Egelgraben,
- Endten Gesslin
- Hasen Gasse
- Herren Weg
- Issenheimer Strass
- Merck Gasse
- Metzger Gasse
- Mutzen Gesslin
- Periss Gasse
- Pfaffengasse
- Pfaffenheimer Weg
- Renn Graben
- Saltz Gasse
- Ziegergasse
- Statt Graben
- Vogts Gasse
- Wÿthen Gasse
- Gredt Gesslin
0.4. Nom des maisons
les poêles des corporations
- Zunfft Stube zum Bürgelin: poêle de la corporation Au châtelet
- Zunfft Stube zum Helffandt: poêle de la corporation À l'Éléphant
- Zunfft Stube zur Gilgen in Wÿthen Gasse: poêle de la corporation Au Lys
- alte Schnider Stube: ancien poêle des tailleurs
- Metzger Stube: poêle des bouchers
les auberges
- zur Cronen, Würtzhauss: à la couronne
- zum Löuwen: au lion
- zum Hannen: au coq
- zum Bürglin: au châtelet, petit château (s'agit-il ici d'une auberge ou du poêle de la corporation Au Châtelet?)
- zum Beren: à l'ours
- Herberg zum Beren: auberge, refuge à l'ours
les moulins
- Suntheimer Mühle, le moulin de Suntheim
- Lauchen Mühle, le moulin de la Lauch (dont il reste une trace dans la toponymie: rue du Vieux moulin ou rue du moulin)
autres maisons et édifices
- Sanct Paulus Hüss dans la Ziegergasse
- Henckers Hüss hinder denn Barfüssern la maison du borreau, derrière les Récollets, adossée au mur d'enceinte
- Dantz Huss: maison de Danse
- Deutschen Herren Hauss: maison de l'ordre teutonique
- Deutschen Huss, daussen vor der Statt: la maison de l’ordre teutonique hors les murs de la ville (à Suntheim)
- Zolhuss: maison de la perception des droits de douane et de pontonage
- Zehendthof : la cour dimière
- Vordern Bad : les bains, l’étuve en aval de l'Ohmbach (près de l'hospice du Saint Esprit)
- Hindere Badstube: bains publics, en amont de l'Ohmbach (après l'entrée de l'Ohmbach en ville, au pied du mur d'enceinte)
- Thilgenn Cappelin : la chapelle Sainte Odile
- Schlaghuss : l’abattoir, la tuerie
- Sant Jacobs Spittal : l’hôpital Saint Jacques
- Heiligen Geist Spital: hospice du Saint Esprit
- Metzig: la boucherie
- Marbacher Hof: la cour de l'abbaye de Marbach
les places
- Zwiebelmarckt: place du marché aux oignons
- Zigelgarten
- Zigelhof tuilerie, (près de la porte de Froeschwiller, hors les murs)
les portes de la ville
- Froeschwiller Thor: porte de Froeschwiller, porte de Neuf-Brisach, porte est de la ville
- Ringrafen Thor: porte des Rhingraves, porte de Cernay, porte sud de la ville
- New Thor: porte neuve, porte de Colmar, porte nord de la ville
des lieux dits
Mülwasen et Beltz Matte: des prairies en friche qui servaient vraisemblablement à l'exécuteur des basses œuvres pour y épandre les eaux usées, les détritus, les produits de l'équarrissage des bêtes mortes, etc...
l'activité des hommes
ce document utilise à plusieurs reprises le mot bank, qui signifie le banc:
- vom Vorstand der Fleischbank
- fryen Banck Under dem Danz Hus (freien Bank)
Il s'agit de deux étals de boucher: le premier est sous un appentis adossé à une maison, le second est installé sous les arcades du Danz Hus. A cette époque, on n'entre pas dans une boucherie: la marchandise est présentée dehors, sur un banc, un étal posé sur des tréteaux, un volet qui fait tablette devant l'ouverture d'une fenêtre, protégé par un auvent ou appentis adossé à une maison. Ou encore, ces Bank sont dans une halle ou sous des arcades, eine Laube, au rez-de-chaussée d'un édifice public, Neuhauss ou Danzhauss... La marchandise proposée à la vente doit être vue de l'extérieur, depuis la rue, et ceci est valable pour toutes les marchandises et denrées: le cuir, les chaussures, la viande, le pain, le poisson, etc.
Le lecteur intéressé et attentif trouvera dans le texte original encore bien d'éléments intéressants: bien sûr, il faut connaître l'allemand et faire abstraction de quelques orthographes un peu déroutantes. Mais avec quelques notions d'alsacien, on y arrive!
La lecture et l'analyse d'un texte qui de prime abord n'a rien d'encourageant, peut donc ouvrir des perspectives insoupçonnées! De plus, une localisation précise des habitations est possible grâce un certain nombre d'indices donnés par le document: on peut se repérer d'après des bâtiments qui existent encore aujourd'hui, on peut se repérer aussi d'après les rues, rue des Prêtres, rue Pairis, rue des Bouchers, rue du Marché, etc. même si elles ont changé de nom. Autre indication précieuse: egkhuss et orthus qui désignent des maisons d'angle dont beaucoup subsistent encore aujourd'hui. On peut arriver ainsi, en mettant côte à côte plusieurs documents semblables, et avec beaucoup de patience, à reconstituer une topographie assez précise de la ville, à une époque donnée...
1. Texte original complet
Uff Donnerstag noch der heiligen drÿer Künig Tag, Anno 15 vier unnd
fünfftzigstenn, seindt der Statt Rufach Zinns ernewert wordenn, wie hie
nachvolgt, in bÿsein der fürnemen und ersamen Antoni CÜNTZen
des Schultheussen, Diebolten WOLFARTen, Adam HEINLIN, Hanns SCHMIDT und
Conrath WIELANDs der Räthen zü Rufach, und von der Gemeind Peter
VISCHERs, Heinrich RUDENEY, und Diebolten MERCKLIN, Burger alhie, als
von eim ersamen Rath darzu geordnet, desgleichen inn gegenwertickeyt
merer theils der Zinsleuthen selbs.
- Item 3 lib. gelt gebenn die von schwartzen thann
- Item 2 sch. gelts git Hanns Lauchen Müller, vonn der Platzung uffm Mülwasen, jhenseits der Lauchen Müllen
- Item, 1lib. gelts vom Vorstand der Fleischbanks, zur rechtenn hand wenn mann inn die Metzig got, git nun Hanns SCHEURER der Metzger, so jetzt solchenn banck innhat
- Item, 10 sch. gelts von annderm Vorstand des Fleisch Banncks, zur lingkenn hannd, als man vom kirchhof in die Metzig godt.
- Item, 1 lib. gelts gefalt Jars von dem fryen Banck under dem Dantz Hus git jetzt Wilhelm WERLIN der Fry Metzger.
1.1. Vonn Almenden.
- Item, 3 sch. gelts git Hans SUMERYSENN der Hafner, von dem Uberschutz sines Hauses, gegenn dem steiny brücklin bim Zehendhof über gelegen, einsit nebenn Jerg RITTERYSEN dem Smidt, und andersit ist ein Eckhaus am Endten Gesslin
- Item, 5 sch. gelts git Conrat WIELANNT von sinem Haus, gegen dem Deschelbrunnen gelegen, einsit nebenn Hanns CLEEn und andersit nebenn Hans NEGELIN seligen Wittiben, stost hinden uff Onbach.
- Item 16 sch. gelts, git ein Kilchen Meyer von Ryssen Hüsern, ist jetzt ein Huss, Hove, Scheuer und Stelle, in Hasen Gassenn gelegen, einsit neben dem von RINACH, und andersit neben Affra (?) BECKIN seligen erbenn, hatt her Mattern BÖRLER, Kilchher zu Geberschwiler
- Item 2 sch. gelts git Hanns STRITFELDER von Ensisheim, der Kremer zü Rufach vonn seinem Haus, dafornenn bim newen Hus gelegen, neben Anna VIOLERin, wÿlunt Ulrich WYGANDTs witib zu beiden siten, stossennt hinden uff die Onbach
- Item, 2 sch. geltes git Mattern SCHLOSSERs Wittib, von dem Orthus bÿ Metzger Stuben gelegenn, einsit neben Bastian WYSSKOPFF, andersit ists ein egkhus am gesslin als man inn Metzger Gassen gadt, stost hinden uff die Onbach
- Item, 10 sch. geltes git Anthoni CÜNTZ der Schultheus von seinem Hus sant Paulus Hus genant, ist ein Orthus an Zigergassen, die anndersit ist Auch ein Orthus an eim cleinen gesslin, stost hinden uff Hans von Memmingens Wittib.
- Item 4 sch. geltes git Wendling WETZELs wittib, vonn dem Hus inn wÿthen Gassen gelegen, gegenn der Zunfft Stuben zur gilgen über, nebenn Claus DARHOUWER unnd andersit neben Veltin MULBECK.
- Item 2 sch. gelts gebenn Ulrich RÜFen erbenn, vom egkhuss an der Onbach als man uff der Lanntfestin uss metzger Gassen zur hindern badstuben gatt, neben Claus ANTHONI dem walch, und anderseit ists ein eckhuss, stosst hinden uff genanten Claus ANTHONI.
- Item 2 sch. gelts git Andres NAGELL vonn der alment an sein Haus hinder denn Barfüßern, neben der deutschen Herren Haus, unnd andersit neben Hans LODER. Nota: ist jezundt der Statt und nit mehr gibig.
- Item, 2 sch. gelts git Steffan RYHER der schneider vom überschutz seines Hauses so etwan vor der alten schnider stuben gestanden, ist ein Orthaus am gesslein gegen des heiligen geists spittal über, einsit neben demselben spittal, und anderseit neben Hans KESSLER dem schnider.
- item 10 sch. geltz git Hanns ACHTJARs wittib des eltern, von eim stück Matten am Gundeltzheim banscheyd, einsit neben der Lauchen, und andersit neben dern von Gundeltzheim acker, und stost mit eim end uff die Kirenbach.
- Item 5 sch. gelts git Hanns Friedrich FRIDMANs dochter, Anna genant, vonn eim Hus und Hove, genant zum Löuwen, ist ein egkhus an Periss Gass und andersit neben Batt ENGLICH.
- Item, 4 sch. gelts git Jacob KÜFFER der schnider vom Hus gegen der Kirchen über gelegen, am Zibelmerckt, einsit neben Diebolt SCHNEIDER, und andersit neben Andres HERDTen, dem schlosser.
- Item 10 sch. gelts git Claus MEYERHOFER der scherer, vom Hus neben dem HAMMAMs leublin gelegen, und andersit neben Jacob ZEIGERn
- Item 4 sch. gelts git Hanns HUNOLT der Sattler vonn seim Hus gegenn der Kirchen über, uffm platz gelegen, einsit neben Gervasus VISCHLIN und andersit ists ein orthus gegen dem zolhuss.
- Item aber 1 sch. gelts git er vom selbigen Hus.
- Item 1 lib. gelts git genanter Hanns HUNOLT von dem schumacher Hof an bemeltem huss gelegen
- Item 2 sch. gelts git Hanns HUNOLT vonn der verlÿhenen alment an sim Huss und dem bemeltem hof gelegenn
- Item 5 sch. gelts git Gervasius VISCHLIN der Goltschmidt, vom Hus uffm Blatz am gesslin als man zum Deschelbrunnen godt, einsit neben dem selben Gesslin, andersit neben Hanns HUNOLTen.
- Item 3 sch. gelts git Hanns ECKART
- ltem vonn seim Hus nebenn dem vordern Bad, anderseit nebenn des Heiligen Geists spittal und ligt gegen dem dantzhuss über
- Item 1 lib. gelts git Claus GRIMM der Kürsner, von sim huss, neben der zunfft stuben zum Helffandt, und anderseit neben Symon ZIMMERMANN dem Nonnemacher
- Item 1 lib. gelts git die Zunfft zum Helffandt vonn der selbige Zunfftstuben, ist ein Orthus gegenn Deschelmans Bronnen, und anderseit neben Claus GRIMM dem Kürsner
- Item 10 sch. gelts git Conrat ODENWELDER der Beck, von dem Hus uffm Blatz neben Ulrich HERBOTT dem Rathsbottenn und ist anderseit ein egkhus am gesslin als man zum Deschelbronnen geedt, und stost hinden uff denselbigen Bronnen.
- Item 2 sch. gelts git genanter Conrat ODENWELDER von der hindern stegen am genanten hus, hinden gegen dem bronnen.
- Item 3 sch. gelts git Jerg WIPP vom Hus und Lanntvestin davon, im gesslin als man zum Thürlin godt gelegenn, einsit neben Heinrich BECKenn und anderseit neben Claus RÖST.
- Item 10 sch. gelts git Batt ENGLICH von 2 schatz Reben uffm Dorff Graben oder uff der Hege, neben Lorentz WITZELL und anderseit neben dem Dorff Graben, ziehent unden uff Diebolt NEGELIN, oben uff die alt SCHRINERin
- Item 1 sch. gelts git Andres WITTICH der Metzger vonn der statt almendt zwüschen denn acht schatz reben und dem Egelgraben, unnd von wÿdenn und Kirsboumen so uff derselben almend stonnd.
- Item 3 sch. gelts git Andres WITTICH obgenant von seim garten usswendig dem schwibogenn am alten zigelwasen nebenn Friderich MARZOLFF und sunst allenthalb neben der alment.
- Item 2 sch. gelts git Diebolt RÄCH von sinem hus neben der hindern Badstubenn einsit unnd anderseit zuchts über die Onnbach uff Jacob zum Thürlin stost hinden uff die Ringkmur.
- Item 6 d. gelts geben Stoffel CLEE der Hafner, Jerg BECK und Hans EBERHART von zweyen Jüch ackers und 4 schatz rebenn uffm Egelgraben stossent uff denn statt graben neben dem allmend wege und anderseit neben dem ablauff des stattgrabens Stoffel CLEE ist treger
- Item 5 sch. gelts geben Conrat VISCHERs erben und Hanns SCHMIDT vonn einer Juchart Matten bÿ Rinacher Matten, dooben bÿ der obern fallen, einsit neben Juncker Ludwig von RINACH und andersit neben dem Mattrunss, zucht oben uff den Rinacher
- Item 2 sch. gelts git Jacob ZIGLER von seim Hus im Gesslin als mann zur hindern Badstuben godt, am Brücklin, nebenn Jerg RAPPen und anderseit ists ein egkhus.
- Item 3 d. gelts git Hanns ÜLINs wittib vonn irem hus und hove under dem HAMMANs Leublin herab gelegen, einsit neben Jacob DÖLDELIN und anderseit neben Bastian MEYER
- Item 2 sch. gelts git Ulrich HERBOTT vonn seim Huss uffm Blatz gelegen, neben Conrat ODENWELDER dem Beck, andersit Diebolt CLEEn dem Hafner, stost hinden uff Deschelbronnen.
- Item, 1 lib. gelts git er, Radsbott, auch vom selben hus.
- Item 4 sch. gelts git Andres HERDT der schlosser, von seim egkhus am Zibelmarck gelegen, einsit Jacob KUFFen dem schnider, anderseit ists ein egkhus am Ziebelmerckt
- Item 2 sch. gelts git er auch vonn der Stockmuren am selben huss.
- Item 8 sch. gelts gebenn Gilg FUEGERs wittib, und Claus HUNOLT von zweyenn schatz rebenn uffm dorff graben, deren ligt der Wittib schatz einsit neben Hanns DOTTNAWERs wittib und anderseit nebenn dem dorff graben, so ligt Claus HUNOLTs schatz nebenn disser wittib, anderseit neben genantem graben.
- Item 2 sch. gelts git Jacob ENGELL von seim Huss, stost uff Onbach, hinden an seiner Behausung bim Thürlin gelegen, einsit nebenn Heinrich BECKen, und anderseit neben dem Thürlin.
- Item 2 sch. gelts gebenn Andres IMELINs kinder, von eim schatz reben inn der Walgkenn, an der Onbach, nebenn Jacob DÖLDERLIN und andersit neben der Onbach.
- Item 13 sch. gelts, gebenn Hans LODER, Bernhart BEER, Conrat ODENWELDER und Hanns HEHELL, von iren reben so sie haben under der Hege, nemlich Hans LODER 6 sch. gelts vonn zweÿen schatz rebenn uffm Dorfgraben, neben Ime Hans LODER selbs, unnd anderseit neben dem Dorfgraben, so git Hanns HEHEL zwen schilling gelts hieran, von eim schatz reben uffm Dorff graben, einsit nebenn Hans LODERn, unnd anderseit neben Veltin BECKen, so git Conrat ODENWELDER zwenn schilling gelts, vonn seim schatz uffm Dorffgraben, einsit neben dem Dorff Graben, unnd ist anderseit ein Anwender, unnd git Bernhart BEYER hieran 3 sch. gelts, vonn 3 oder 4 schatz reben oberhalb der Sunth(heimer) Mülen.
- Item 13 sch. gelts git Veltin VISCHERs Mutter vonn zweÿen schatz rebenn uffm Dorff Graben, einsit nebenn dem Dorff Graben, und anderseit ein anwender.
- Item, 1 sch. 6 d. git Augustin BEYER der Weber vonn 6 schatz Reben in der Schmittenn, neben Gratius DIDENHEIM, und anderseit Blesin BECKen seligen erben.
- Item 4 sch. gelts git die alt Schrinerin von eim stück rebenn uffm Dorffgraben, so vor zeithenn Jacob FELLER gehapt.
- Item, 13 sch. gelts git Andres RUDENEY von eim stück Rebenn uffm Dorffgrabenn, einsit neben demselbigen Graben, und anderseit ists ein Anwenden.
- Item 1 sch. 6 d. gelts git gedachter Andres RUDENEY von eim stück reben daselbs gelegenn
- Item 8 sch. geltz git Moritz HIRN, von dryen schatz reben uffm Dorffgraben bim ussren Brücklin vor sannt Steffan, neben dem Dorffgraben, anderseit ein Anwender, stost uff Panthell MANGOLT.
- Item, 1 sch. gelts git Veltin HERBOTT von eim Schatz Reben uffm Dorffgraben, neben Blesin BECKen erben, und anderseit neben Diebolt NEGELIN, stost hinden unnd fornen uff die Bach.
- Item 2 sch. gelts gebenn Clein Heinrich MEYERs seligen kinder, von eim acker bÿ Issenheim Steg, der Inenn vonn Theng FEDERERs seligen Wittib doniert worden, einsit nebenn Jerg LODER, unnd anderseit nebenn dem Dorff Graben, jetst Brosi SCHNEIDER.
- Item 2 sch. gelts vonn dem alment stück am garten, lÿth am Herrnwege bÿ der Nidern Matten, lÿth am Orth am Herrnwege einsit, und anderseit neben Juncker Hannsen von PFÜRDT, git jetzt Anthoni LUDWIGs seligen sün
- Item 13 sch. gelts gebenn Michel KNECHTLIN, Hans MOYSES, Jacob KORMAN der alt und Veltin HUNOLT, daran git Michel KNECHTLIN vier schilling, vonn zweÿen schatz rebenn uffm Dorffgraben, neben demselben acker, und anderseit nebenn der Almend, so git Veltin HUNOLT zwen schilling gelts vonn eim schatz daselbs, neben dem Dorffgraben und anderseit neben der alment, so git Hanns MOYSES vier schilling gelts vonn 2 schatzen gelegen wie die vorigenn, Mer git Jacob KORMAN 3 sch. vonn eim grossen schatz rebenn am Dorffgraben und anderseit neben der Almendt. Michel KNECHTLIN treger.
- Item 6 sch. gelts git Els BADERin, wÿlunt Batt MERCKLINs seligen Wittib vonn zweÿenn Jüch Matten inn Bruchen Matt, stost mit eim Ort uff die Lauch
- Item, 6 sch. gelts gebenn Hans FEURERs und Henrich YSNERs seligen wittiben, nemblich git Hanns FEURERs wittib dreÿ schilling geltes vonn reben uff der Hege, seindt zwen schatz neben dem Dorffgraben, anderseit ein Anwender, so git Henrich YSNERs wittib 3 sch. gelts hieran vonn zweÿen schatz Rebenn daselbs gelegen, einsit neben dem Dorf Graben, unnd anderseit ein Anwender. Die FEURERin ist Tregerin.
- Item 4 sch. gelts git Henrich HIRN vonn seim Garten inn Bergers Gesslin gelegen, stost uff Wolff ACKERMEISTER und Steffen MÖGLINs seligen erben
- Item, 4 sch. gelts git Panntel MANGOLT vonn eim stück reben uff dem Dorff Graben gelegen, bÿ Strassburger Gartenn, zucht am Dorff Graben uffher.
- Item, 2 sch. gelts gibt Jacob ENGEL der Jung und Hanns RUDENEY der alt, vonn zweyen Jüch matten bÿ Fugenloch Brunn, neben Gangolff HERMAN von Gundeltzheim unnd anderseit neben Hans FEDERERs wittib
- Item 8 sch. gelts git Jacob RÜL vonn vier schatz rebenn uff der Heg nebenn Bernhart BEYERn, und anderseit nebenn Andres RÜDINGERs seligen erben, ziehen oben uff den Dorff Graben und uff Isenheimer Strass.
- Item, 5 sch. gelts git Martin METZGER vonn der alment die durch seinen Hoff geedt, lÿdt der Hove inn Vogtsgassen, einsit nebenn Bernhart BEYERn, und andersit nebenn Diebolt BÖNLI
- Item 6 sch. gelts gebenn Jerg LODER, Martin MITTERSPACHs erbenn, unnd Lorentz BECK, nemblichen Jerg LODER neun rappenn von eim Jüch inn newen Matten, neben ( non renseigné)
- So dann geben MITTERSPACHs erben auch neun rappen von eim JüchMatten an zweÿen Orten daselbs gelegen, neben der Lauchen, unnd anderseit neben eim von Pfaffenheim, zücht uff der Bannwarten Mettlein, und ligt auch neben Jers LODER und der Lauchen, so git Lenntz BECK dry schilling gelts vonn zweÿen jüch matten an Neuwen Matten, ist das nieder Jüch ein anwender, und anderseit neben Lux DIETRICHs wittib zu Pfaffenheim, unnd das ober Jüch nebenn der Lauchen stossen zur anderseiten MITTERSPACHs erben druff.
- Item 6 d. gelts git Boll RUSCHERs Huss, inn Hasenn Gass gelegen, einsit neben der Zunfft Stuben zum Bürgelin, und anderseit neben Bastian BRÜMPTERs seligen erben.
- Item 8 sch. gelts gebenn Hanns FEDERERs wittib und Batt MOYSES, vonn zweÿenn Jüch Matten inn Newen Matten, ziehen gegen Rein und Bürg, und stossen unden uff den Renn Graben und deren von Clingental Güt
- item 6 sch. gelts git Anna VIOLERin, Ulrich WYGANNDs seligen gelassne wittib, vonn zweÿen Jüch Matten inn Neuwen Matten, im Gärtlein, nebenn dem Allmend Graben und anderseit neben der Lauchen, ziehenn unden und oben uff die Lauch.
- Item 5 sch. gelts gebenn Michel KNECHTLIN, Wolf ACKERMEISTER und Jerg LODER, nemblich Michel KNECHTLIN drey schilling gelts, von zweyen Jüch Matten under dem Lindlin im Schmervelde, neben Barthle SYTZenn, annderseit neben Jerg LODER, und Wolff ACKERMEISTER, so geben die andern zwen, zwen schilling gelts von einer Juchart Matten dasselbsgelegen, neben Hanns WINBRENNERs erben, und anderseit neben Martin MITTERSPACHs erben.
- Item, 2 sch. gelts git Veltin HERBOTT vom bronnen an seim Huss, ligt das Huss inn Salzgassen, neben der Almendt, und stosst an Marx QUIRIN unnd des Schultheussen Garten.
- Item 4 sch. gelts gebenn Hanns RUPFFen kinder, von 1 Jüchart Matten ob dem Ochsen Stege, einsit neben Diebolt HÜSSLIN, anderseit neben Linlacher, zücht uff die Lauch.
- Item, 4 sch. gelts git Bryd zum Schlüssel, von 2 Jüch Matten an den newen Matten, und gadt die Lauch zu beiden seitenn darumb, und stossen uff Wolff ACKERMEISTER.
- Item 3 sch. gelts git Walther HASS vonn eim bletz rebenn und gelend ob Wässlin hinuff, einsit nebenn Marschalks Güt, und anderseit neben Batt ENGLICH.
- Item 2 sch. gelt git Wolff ACKERMEISTER, von seinem Hove, stegen unnd Laubenn, in Pfaffen Gassen, im Gredt Gesslin, neben Ime Wolff ACKERMEISTER zu beiden seiten Item 8 sch. gelts geben Barthle SYTZ, Frannz STOFFEL, Jacob RÜLL, Andres RUDNEY, unnd Mathis BEHEM, von Matten bim Lindlin seindt 7 jüch, neben Michell KNECHTLIN unnd Her Mattern BËRLER, anderseit neben Sannt Jacobs Spittal hieran git Barthle 2 sch., Frantz STOFFEL 9 rappen, Jacob RÜL 1 sch. Andres RUDENEY 2 sch. und Mathis BEHEM 9 rappen
- Item, 3 sch. gelts git Hanns EGENN vonn seim Huss in der Metzger Gassen, von dem Gang über die Onbach, neben Wolff CLINGELFÜSS und anderseit neben Michell WALTHER
- Item 10 sch. gelts geben Andres RUDENEY und Borius KOLERs wittib von eim Jüch Matten im freÿen Hag, ist zu beiden seiten ein Anwender, und zücht zur einen seiten sant Marx Güt druff, und zur andern seiten Clingenthaler Güt
- Item 10 sch. gelts git des altenn Hanns ACHTJARs wittib, von eim Jüch matten im Freÿen Hag, zu einer seiten zücht deren von Pfürdt Güt druff, und anderseit neben Boll RETTICHenn
- Item 10 sch. gelts git Marx KÜRIN vonn eim jüch Matten im Freÿen Hag, uf der undern seitenn zücht sannt Marx Güt druff, unnd obenn herab die von Marpach, stosst uff Clauw WACKERPFEILs erben
- Item, 15 sch. gelts git Diebolt SAMBSON vonn einer Jüchart Matten im frÿenn Hag, bim Lindlein, zu beden seitenn ists ein Anwender, stosst mit eim ort uffs Lindlein, und mit dem andern ende uff Michell KNECHTLIN
- Item 5 sch. gelts git Herr Anthoni MEDER, Caplan zu Rufach uff sant Catherinen Pfründenn, von eim Jüch Matten im Gertlin, einsit neben Michell KNECHTLINs acker, und anderseit nebenn der Lauchen, zücht mit eim Ort uff Peter FISCHER
- Item 10 sch. gelts git Michell KNECHTLIN, von eim Jüch Matten uff Beltz Matten, im Freÿen Hag, einsit neben ein anwender, und sunst allenthalben ein anwender.
- Item 2 sch. gelts git Peter SCHMIDTs Sün, genant Jacob Hammer Isen, auch ein schmidt, vonn seim Schopff unnd nothstall an seim Huss do obenn bim Hannen über gelegen, neben Hanns Frederich FRIDMANN, und anderseit neben Clade BECKenn
- Item, 3 sch. gelts git Phillips SPEISER von dem Huss zum Bürglin gelegen, genant Hennckers Hüss, hinder denn Barfüssern uff der Statt Ringkmur, nebenn dem Marpacher Hove, die anderseit neben der Alment. Item ab 2 schatz rebenn zu Dechelburn, einsit neben Jacob MEYER, und anderseit seindt sunst eigenn. Sunst seindt es 4 Lib. gelts gewesen, daran Ime des Bronnens halb 10 sch. nachgelassen seint vonn eim ersamen Radt, innhalt eins Reverss so der Lensit hinder Im haben wurt.
- Item 3 lib. gelts git Augustin BEYER der Weber, von seim Hüss unnd Hove inn der Gassen bim Kornhüss gelegen, einsit neben...
- Item 2 sch. gelts git Hanns METZGER von seim Hüss uff Onbach, von der Lanntvestin unnd dem Bauw denn er da gemacht, lÿth das Hüss inn Metzger Gassen, nebenn dem jungen Clauw PENNTHELEIN und annderseit ist ein egkhuss.
- Item 2 sch. gelts git Theng CRONYSENN von seim Huss, bim Wurtzhauss zür Cronenn gelegenn, einsit neben Stoffel HAFFNER, und anderseit neben Joss HÜGLIN des Beckenn seligen erben, stosst hindenn uff die Onbach.
- Item, 3 sch. gelt git Claus DARHOUWER vonn seim Huss inn Wÿthen gass gelegen, nebenn Wendling WETZELs wittib, unnd anderseit ists ein egkhuss, stosst hindenn uff Wendling WETZELs seligen Hove.
- Item 2 lib. gelts gebenn die vonn Orsswiler zü Weÿdgellt, luth eins sundern Brieffs
- Item 3 sch. gelts gebenn die von Gundeltzheim von des Bauwholtz wegen, das Inen die von Rufach verlihenn
- Item 5 lib. gelts git Gratius HERBST von Gundeltzheim uff alleheilien Tag, vonn etlichenn underpfannden, wie das ein Brieve Inn der Libereÿ wyst
- Item 3 lib. gelts gebenn die vonn Gundeltzheim zü steuwer einem Förster
- Item 4 guldenn ewigs gellts für jedenn guldenn 1 lib. 7 sch. gerechnet gebenn die von Hattstatt, jetzunt die vonn Heussern, luth eins sundern Brieffs, thüdt inn Müntz 5 lib. 8 sch. stebler.
1.2. Ettliche Zinns zu Westhalden
- Item 1 lib. gelts git des jungenn Diebolt DAULERs wittib, vonn Westhaldenn, vonn eim Huss, Hove unnd gartenn am anfang des Dorffs Westhaldenn gelegenn, einsit neben Wilhelm WITZenn daselbs, unnd andersit neben (non renseigné)
- Item aber 1 lib. 4 sch. gelts git ermelte wittib von…
- Item 1 lib. 3 sch. git Glade WALCH, git Wilhelm WITZ
- Item 1 lib. 3 sch. git Jerg EPLIN
- Item 1 lib. 4 sch. gelts git Clauwe WERLIN
- Item 5 sch. gelts git Diebolt LANG der Küffer vonn Westhaldenn, vonn einer Matten und reben an einander, inn Rufach bann, zu Westhaldenn im Strangen gelegenn, neben LÜTTENBACHER Gütt, stosst uff Pfaffenheim Weg.
- Item 5 sch. gelts git Urban MEYER daselbs vonn…(non renseigné)
- Item 2 sch. gelts git Friderich MARTZOLFF zu Rufach, vonn eim Garten uffm alten Ziegelwasen usswendig dem Schwibogenn gelegen, einsit neben Andres WITTICH dem Metzger, und anderseit neben dem altenn zigelwasenn und hatt die statt die gerechtickeit an disem garten, dass ein besitzer desselbigen das Zigellbrücklein darbÿ inn ehren haltenn soll
- Item 4 sch. gelts gebenn Martin RUNERs erben zü Pfaffenheim vonn eim acker unnder Veltins Hag
- Item 1 sch. gelts git Veltin MULBECK der Beck alhie, vonn seim garten daussen vor der statt bim deutschen huss, bim Brücklin gelegenn, einsit neben dem alment graben, unnd anderseit neben Hanns BAUMGARTENN
- Item 2 sch. gelts git Hanns SYTZ der Kübler vom Hüsslin neben dem Beren unnd anderseit neben dem Mutzen Gesslin, stost hindenn auch uff die Herberg zum Beren.
- Item 3 lib. gelts git unnser gnediger Herr vonn Strassburg zü stubenhitz.
- Item 5 lib. gelts git Jacob WASER der Stein Metz vonn der Stein Grüben so mann Ime vonn der statt wegen nach Irer gelegenheit gelihenn
- Item 1 lib. gelts git Claus ANTHONI von seim Huss inn Metzger Gassen gelegen, neben Ulrich RÜFFen erben, und anderseit neben Peter GERBER dem weber
- Item 1 lib. gelts git Hanns JUNGERMAN von underpfenden, die inn eim sundern Brieff verzeichnet seindt, der inn der Libery ligt.
- Item 3 glden 22 rappen 1 heller, thundt inn Müntz 3 lib. 18 sch. 9 d. git der Suntheimer Müller von der Suntheim Mülin, luth eins brieffs derhalbenn uffgericht der inn der Liberey ligt.
- Item 3 lib. gelts git Jacob WASER der Steinmetz vonn dem Zigel Garten usswendig Fröschweiler Thor gelegen, da der alt Zigelhoff gestanden ist umbgrabenn, welchenn gartenn Ime die Statt gelühenn, und alle Jar widerumb abkündenn mag
- Item 10 sch. geltes git Franntz STOFFEL vonn eim verlihenen stück almenndt bÿ dem Kirrennbach Brücklin, als man gen Isenheim fardt, unnd stosst uff Kirenbach Brücklin
1.3. Zinns uff der Mondthat
- Item uff der Mundat 6 gulden inn Goldt unnd 2 sch. strassburger thund 8 lib.
- Item daselbs 16 Gulden thund inn Münntz den gulden zu 23 sch. steblern gezelt 18 lib. 8 sch.
- Item uff der Mundat 20 Gulden minus 1 sch. thund: 22 lib. 19 sch.
- Item uff der Mundat 15 gulden thund: 17 lib. 5 sch.
- Item uff der Mundat ann stören, ROTENOUWER unnd Asinus BÖCKLINs zins, so sie gehapt habenn, gehört der statt zu Irem gebürendenn theill 55 lib. 9 sch. 6 d.
- Item uff der Mundat vonn Hamman DRYMANs losung 39 lib. 2 sch.
- Item uff derselbigenn vonn sannt Margreden har von Strassburg 10 Gulden 1 sch. 6 d. thundt:13 lib. 6 sch. 3 d.
- Item uff der Mundat vonn Frauw Merga MENNSSIN von Husenburg har 8 gulden 8 sch. 6 d. thundt:11 lib. 11 sch. 10 d.
- Item vonn Caplonenn zu allen Heiligen zu Srassburg har, uff gesagter Mundat, 6 Gulden, thundt : 7 lib. 18 sch.
…/…
- Item uff der Mundat, vonn Herr Frantzen vonn Mörspur dem Fryherrn har, so mann darvor dem Canntzler zu Ensisheim gezinst hatt 80 Gulden zu 15 Batzen thund: 100 lib. stebler
1.4. Vonn Amptern der Statt
- Winleder: 2 lib.
- Umbgelter: 5 lib.
- Saltzmütter: 1 lib.
- Ableser: 10 sch.
- Item 4 sch. gelts git Barbell SIMONEYin, wÿlunt Balthasar LINLOHNs wittib, vonn 3 mettlin uff der Lauchen, an dryen enden gelegen, ligt das ein ihensit der Lauch Bruchen Matt zü, neben Hanns STRASSPURGERs acker vonn Gundeltzheim, anderseit neben der Lauch, das ander stück lit hiedisseit der Lauchen, neben etlich ackern, un stost uff acker, unnd lyth das dritt daselbs auch neben Ackern
- Item 1 lib. gelts gebenn jederzeith die thorwechter am Newen Thor uff Michael vonn dem graben bÿ dem selben Thor, hat hievor FEDERERs Wittib gebenn, disen graben hatt Inen ein Rath verlihenn nach seiner Gelegenheit
- Item 3 sch gelts git Jerg SCHMIDT vonn seim Nothstall unnd Schopff vornan an seim Huss, alle Jar uff Johannis, ligt das Huss nit wÿth vom Fröschwiller Thor, gegen dem steinin Brücklin bim Zehenn hoff über, einsit nebenn FRYISENN dem Schmid, die anderseit neben Hans SUMERISEN dem Hafner.
- Item 2 sch. gelts git Hanns SCHÜLER der welsch Winsticher, vonn seim ergker des Hüss inn Merck Gassen gelegen, ist ein Egkhuss an Saltzgassen, unnd anderseit neben Im selbs.
1.5. Metzger Zinns
- Item 13 sch. git jederzeidt ein frÿ Metzger vonn dem Schlaghuss
- Item der anndern Metzger jeder, so da durchs Jar metzgenn soll alle Jar der Statt zugeben schuldig sein, vonn berürthem Schlaghuss: 1 lib. 10 sch. Welcher aber unnder Inen nit metzgen wurth, soll nit desterminder nach erkanthnuss des Radts, alle Jar vomselbigen Schlaghuss 1 gulden geben und bezalenn.
- Item 5 Guldin gelts für jedenn guldenn insunders ein Pfundt 5 sch. stebler gezelt, git Bastian METZGER vonn Güttern inn eim sundern Hauptbrieff begriffen
…/…
- Item aber 5 Guldenn gelts git gemelter Bastian METZGER vonn Güttern inne im sundern Hauptbr. begriffen, der erst abbestimptem 54 Jars uffgericht worden.
- Item 4 sch. gelts gebenn Heinrich CANNTZLERs erben zu eim erb, vonn dem Mettlin bÿ Thilgenn Cäppelin, nebenn Steffan MÖGLINs erben die anderseit neben der Onbach. Diesen Zinns nehmen die Schlüssler am Ringraven Thor ÿn
1.6. Kornzinns
sollen erst uss Burgermeisters Register bereÿnnt werden.